Nowotwór ten wywodzi się z mielocytów – komórek pigmentowych wytwarzających barwnik zwany melaniną, który powoduje, że skóra ciemnieje przy kontakcie z promieniowaniem ultrafioletowym. Czerniaki najczęściej pojawiają się na skórze ale także w obrębie ust, nosa oraz gałki ocznej. Charakteryzuje się bardzo szybkim
i agresywnym wzrostem oraz wczesnymi i licznymi przerzutami.
- Czerniak stanowi tylko 6% nowotworów skóry, ale aż 80% chorych umiera z powodu choroby.
- Liczba zachorowań na czerniaka w Polsce podwaja się co 10 lat.
- Średni czas przeżycia od momentu diagnozy to 6 – 8 miesięcy.
- Najczęściej chorują mężczyźni w wieku ok. 50 lat – jest to wynik wieloletniej niewłaściwej ekspozycji na słońce.
- Czerniak jest jednym z najczęstszych nowotworów u nastolatków, którzy często korzystają z solarium, nie stosują filtrów słonecznych i przebywają na słońcu w godzinach największego napromieniowania.
Około 25% Polaków ma jasną lub bardzo jasną karnację, która łatwo ulega poparzeniom słonecznym. Osoby te w ogóle nie powinny korzystać z kąpieli słonecznych. Dodatkowo około 40% ma jasną karnację, która mimo że jest bardziej odporna na promieniowanie słoneczne, nadal jest to fenotyp, który mieści nasz naród w grupie o wysokim ryzyku zachorowania na czerniaka.
Najbardziej narażone na rozwój czerniaka są osoby:
- o jasnych i rudych włosach
- o jasnych oczach
- o jasnej lub bardzo jasnej cerze
- z piegami i/lub znamionami
- które słabo tolerują słońce
- opalają się z dużym trudem lub w ogóle
- u których w rodzinie występował czerniak
Grupą szczególnie narażoną są dzieci, których skóra nie jest jeszcze dojrzała i nie jest w stanie bronić się przed silnym promieniowaniem słonecznym. Oparzenia słoneczne wśród dzieci zwiększają dwukrotnie ryzyko wystąpienia czerniaka w przyszłości.
Profilaktyka czerniaka:
- Nie opalaj się w solarium – jest to główny czynnik wywołujący czerniaki u młodych ludzi.
- Unikaj przebywania na słońcu w godzinach 11:00 – 16:00.
- Ochrona skóry – stosuj kremy z filtrem, noś czapkę i okulary przeciwsłoneczne latem nawet w pochmurne dni.
- Raz w miesiącu oglądaj swoja skórę – sprawdź, czy twoje znamiona się nie zmieniają bądź czy nie pojawiły się nowe.
- Jeśli zauważysz coś podejrzanego, udaj się do dermatologa bądź chirurga – onkologa.
- Przynajmniej raz w roku odwiedzaj dermatologa bądź chirurga – onkologa w celu sprawdzenia, czy wszystko w porządku.
Cele programu:
- upowszechnienie wiedzy na temat czerniaków,
- budowanie postaw prozdrowotnych u młodzieży ponadgimnazjalnej,
- nabycie przez uczniów umiejętności rozpoznawania czerniaka,
- nauczenie regularnego samobadania skóry,
- przekazanie wiedzy o czynnikach podnoszących ryzyko zachorowania na czerniaka oraz zasadach ochrony przed tym nowotworem. Więcej na ten temat: https://www.gov.pl/web/psse-warszawa/znamie-znam-je