Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej

13 kwietnia czcimy pamięć ofiar zbrodni ludobójstwa, którego funkcjonariusze sowieckiego NKWD dokonali na prawie 22 tys. obywateli II Rzeczypospolitej. Wśród nich było 14,5 tys. jeńców wojennych z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz 7,3 tys. więźniów aresztowanych na terenach okupowanych przez ZSRR. Zginęli od strzałów w tył głowy. W tym roku przypada 82. rocznica zbrodni katyńskiej.

5 marca 1940 roku zapadła decyzja o wymordowaniu polskich jeńców wojennych z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz Polaków przetrzymywanych w więzieniach NKWD na obszarze przedwojennych wschodnich województw Rzeczypospolitej. 

Biuro Polityczne Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii zatwierdziło podjętą przez Stalina decyzję o wymordowaniu 14 700 jeńców wojennych oraz 11 tysięcy osób przetrzymywanych w więzieniach na Białorusi i Ukrainie. Nie znamy bezpośrednich, szczegółowych motywów, które skłoniły władze sowieckie do podjęcia tej decyzji. W piśmie do Stalina zawierającym propozycję rozstrzelania jeńców i uwięzionych Polaków Ławrientij Beria podkreślił, że osoby należące do tych grup są motorem polskiej konspiracji niepodległościowej na ziemiach włączonych do ZSRR. Wielu historyków uważa, że eksterminacja polskiej inteligencji była ważnym elementem przygotowań do zsowietyzowania polskiego narodu i włączenia Polski do ZSRR.
Od października 1939 roku polscy jeńcy wojenni skoncentrowani zostali w trzech obozach. W Kozielsku (Rosja) i Starobielsku (Ukraina) przetrzymywani byli oficerowie zawodowi i rezerwowi. W Ostaszkowie na terenie Rosji przetrzymywano funkcjonariuszy Korpusu Ochrony Pogranicza, policji i służby więziennej. 3 kwietnia 1940 roku rozpoczęło się wywożenie grup więźniów z obozu w Kozielsku. Grupy około 100 osobowe wywożono do ośrodka wypoczynkowego NKWD w Katyniu. Na miejscu funkcjonariusze NKWD ze Smoleńska dokonywali egzekucji – strzał w tył głowy. Mordy trwały do połowy maja. Ciała pomordowanych grzebano w miejscowym lesie. W tym samym czasie jeńców z Ostaszkowa mordowano w siedzibie NKWD w Kalininie (obecnie Twer). Następnie chowano ich w masowych grobach w miejscowości Miednoje. Egzekucja oficerów ze Starobielska odbywała się w charkowskiej siedzibie NKWD. Miejscem ich pochówku były Piatichatki.
Łącznie zamordowano14 552 polskich jeńców wojennych. Z 11 tysięcy zakwalifikowanych do zabicia więźniów życie straciło 7305. Z powyższych wyliczeń wynika, że w trakcie realizacji decyzji Stalina z 5 marca 1940 roku rozstrzelano co najmniej 21857 Polaków.
Informację o odkryciu masowych grobów w Katyniu Niemcy podali 13 kwietnia 1943 roku. To dziś symboliczna rocznica zbrodni.
Władze sowieckie o zbrodnie oskarżyły Niemców. Niemcy powołali międzynarodową komisję, która ustaliła, że zbrodni dokonano nie później niż w maju 1940 roku, czyli na długo przed wybuchem wojny niemiecko – sowieckiej. Fakty te jednoznacznie wskazały na odpowiedzialność za zbrodnię władz sowieckich.
28 lipca roku 2000 otwarto w Katyniu cmentarz pomordowanych oficerów polskich.

Opracował Marcin Zieliński.
Wykorzystano materiały zawarte w następujących publikacjach:
Czesław Brzoza, Andrzej Leon Sowa, Historia Polski 1918 – 1945, Kraków 2006.
Andrzej Chwalba, Andrzej Paczkowski, Historia Polski, Polska od 1939 do czasów obecnych, Warszawa 2008.